RYS HISTORYCZNY OGORZELIN. Do najstarszych miejscowości ziemi chojnickiej należy dawna wieś rycerska Ogorzeliny Położone są 11 km na południe od Chojnic, 5 km. na zachód od Sławęcina . 4 km na zachód znajduje się Zamarte. Miejscowość jest położona na terenie równinnym. Pierwsza wzmianka historyczna o osadzie, nazywanej wówczas Gori, pochodzi 1236 roku, zawarta jest w dokumencie wyznaczającym granice wsi Kruszewa, Mochla i Orla. W 1275 r. nazwa miejscowości pojawiła się w pisowni jako Ogorelina. 29 czerwca 1338 r. Wieki Mistrz Krzyżacki Ditrich v. Altenburg wydał dokument osadniczy (na prawie chełmińskim) dla dóbr rycerskich lennych Gerhardsdorf. Połowę dóbr nadano wówczas Henrykowi Becgert, a drugą połowę Lange Henneken i jego siostrzeńcom Tomaszowi Henneken  i Herberdowi. Dobra obejmują 120 włók na prawie chełmińskim; właściciele mogą wybudować kościół i młyn, mają wolne rybołówstwo. W dokumencie tym wspomniano, że nazwa polska miejscowości brzmi Ogorslyn. Nazwę Gerhardsdorf używaną w czasach krzyżackich, zmieniono na Gersdorf. Ogorzeliny leżały w komturstwie człuchowskim i były parafią położoną w dekanacie tucholskim należącym do arcybiskupa gnieżnieńskiego. Od XV wieku następowała kolonizacja wsi przez napływową ludność niemiecką, tzw. Kosznajderów. Katoliccy osadnicy z okolic Osnabruck znaleźli na tych terenach dogodne miejsce do zasiedlania, a ich potomkowie wspólnie z polską społecznością współtworzyli historię tej ziemi chojnickiej. Masowa kolonizacja tych terenów przypada na XV i XVI wiek, po wojnach polsko – krzyżackich. W okresie polskiego panowania 1466 – 1772 wieś nosiła już obecną nazwę. W latach 1612 – 1626 należały do Samuela Żalińskiego, wojewody pomorskiego, sędziego człuchowskiego. W1614 r. S. Żaliński zapisuje braciom Jakubowi i Pawłowi Knutom na Ogorzelinach 1 200 zł. na rok. W 1653 r. właścicielami Ogorzelin byli  następcy S. Żalińskiego. Ziemia należąca do kościoła obejmowała wcześniej 4 włóki, lecz 2 zajął już wcześniej  dziedzic Samuel Żaliński, a 2 dzierżawili dwaj karczmarze. W 1698 r. właścicielem Ogorzelin był  Kazimierz Słupecki, a w 1727 r. jego syn Jędrzej Słupecki, który w tymże roku połowę Ogorzelin daje, a połowę sprzedaje  Józefowi Potulickiemu, staroście borzechowskiemu. Kolejnym właścicielem był Franciszek Lutomski (zm. 1760r.) a następnie jego syn Teodor.

W 1798 r. Ogorzeliny były w posiadaniu Franciszka Prądzyńskiego ( zm. 1829 r.) . W 1823 na cmentarzu wzniesiono kaplicę grobową dla rodziny Prądzyńskich, a w 1824 odnowiono kościół. Syn Franciszka Prądzyńskiego – Wincenty był następnym właścicielem Ogorzelin. W 1848 ufundował przy kościele szpital dla ubogich, który uległ samozniszczeniu po 1945 r. Wśród kolejnych właścicieli wymienieni są Richard v. Brechandt i Ignacy Oborski.W 1617 arcybiskup Gembicki połączył kościoły w Niwach, Ogorzelinach i Zamartem w jedną parafię. Do parafii należały Gierzmionki Nowy Dwór. W Ogorzelinach początkowo nie było księdza, a nabożeństwa w co drugą niedzielę odprawiał ks. Adam Buława z Kamienia Krajeńskiego. Później ks. A Buława w 1658 r. został pierwszym proboszczem w Ogorzelinach (zm. 1696 r.) .      Gmina Ogorzeliny – dawna gmina wiejska, istniejąca w latach 1973 – 1976  w woj. bydgoskim (dzisiaj pomorskie). Siedzibą władz gminy były Ogorzeliny. Gmina Ogorzeliny została utworzona w dniu 1 stycznia 1973 roku w powiecie chojnickim w woj. bydgoskim. 1 czerwca 1975 roku gmina znalazła się w nowo utworzonym mniejszym woj. bydgoskim.15 stycznia 1976 roku gmina została zniesiona a jej obszar włączony do gmin Chojnice i Kamień Krajeński.

Ogorzeliny– dzieje najnowsze

Opublikowane dzięki uprzejmości i za zgodą autora oraz wydawcy- Kwartalnika Chojnickiego. Autor – Adam Wyrowiński.

 Ogorzeliny po II wojnie światowej przestały być wsią nadgraniczną, a liczba oraz pochodzenie ludności uległy dużym przeobrażeniom. Odbywały się deportacje Polaków w głąb Związku Radzieckiego oraz wysiedlanie Kosznajdrów, których zakwalifikowano do grupy Niemców. Powrócili do wsi mieszkańcy, których wywieziono w czasie wojny na roboty przymusowe do Niemiec, żołnierze walczący na różnych frontach i w różnych armiach, a także mieszkańcy Ogorzelin wysiedleni na początku wojny, obejmując na nowo swoje zakupione przed wojną gospodarstwa oraz nowi osadnicy z centralnej Polski, tzw. „Kongresówki”, m.in. z Piotrkowskiego – głównie z okolic Radomska, Wielgomłynów i Przedborza. Najstarsi mieszkańcy wsi wspominają, że brakowało wszystkiego, szczególnie koni i maszyn, niektóre gospodarstwa były splądrowane – trzeba było wszystko zaczynać od nowa.

Po latach niemieckiej okupacji życie we wsi powoli wracało do normy. Pierwszym sołtysem został Józef Szubert, kolejnym Jan Kujawski. Ponownie rozpoczęła działalność w Ogorzelinach polska szkoła, która stała się ośrodkiem życia kulturalnego wsi. Po wojnie pierwszym kierownikiem był Stanisław Kuroch, następnie placówką zarządzał przez kilka lat Franciszek Kumer, były więzień obozu w Gusen. Już 9 IV1945 r. naukę w budynku przy ul. Chojnickiej rozpoczęło 83 uczniów. Dwa lata później w siedmiu klasach uczyło się ponad 100 uczniów (dla porównania: 1 IX 1937 r. w szkole uczyło się 122 uczniów w klasach polskich i 36 w klasach niemieckich). W Nowym Dworze powstała czteroklasowa filia szkoły, którą prowadził Stefan Krajewicz. Kolejną ważną datą w życiu szkoły i lokalnej społeczności był 1 IX 1970 r. – uroczysty odbiór nowego budynku szkoły przy ul. Obkaskiej 3.

Po 1945 r. systematycznie remontowano zabytkowy XIV-wieczny kościół parafialny. Prace te zapoczątkował ks. Józef Grzemski, a kontynuowali kolejni proboszczowie przy dużym zaangażowaniu parafian. W 1951 r. zakupiono 11-głosowe organy, cztery lata później pokryto nowymi gontami cały dach. W latach 70. kościół przebudowano. Najpoważniejsze prace rozpoczęto w 1974 r. z inicjatywy ówczesnego duszpasterza ks. Aleksandra Kłosa. Zmieniła się bryła kościoła – od strony południowej i północnej pojawiły się nowe przypory, drewniana wieża kościoła została zastąpiona murowaną, powiększono wnętrze świątyni, duże zmiany wprowadzono w obrębie prezbiterium. W 1975 r. w przebudowanej wieży ustawiono organy. Prace remontowe zakończył w 1979 r. kolejny duszpasterz, ks. Franciszek Husarek. Obecny proboszcz ks. Eugeniusz Pepliński od 1990 r. z wielką pieczołowitością kontynuuje dzieło swych poprzedników.

W okresie powojennym we wsi stopniowo przeprowadzono meliorację gruntów, powstała spółka wodna, a jej działania znacznie poprawiły efektywność gospodarowania. Gleby, w większości III i IV klasy, należą do żyznych, dzięki czemu rozwija się rolnictwo, które jest głównym zajęciem mieszkańców. Inne zajęcia miejscowej ludności to handel, usługi, przetwórstwo i rzemiosło. W 1957 r. Ogorzeliny zelektryfikowano, doprowadzono wodociąg, co razem z powstaniem asfaltowych dróg poważnie wpłynęło na rozwój wsi. Powstały nowe państwowe i spółdzielcze przedsiębiorstwa: Gminna Spółdzielnia, PGR, Spółdzielnia Mleczarska, młyn i mleczarnia. Produkowany w ogorzelińskiej mleczarni ser jeziorański zyskał uznanie klientów nie tylko w najbliższej okolicy. We wsi działała piekarnia, poczta, istniały sklepy spożywcze, a w latach 70. i 80. również restauracja, sklep z odzieżą i pasmanterią, sklep AGD oraz sklep z narzędziami i materiałami do produkcji rolnej. W okresie powojennym kontynuowało działalność Kółko Rolnicze, w późniejszym czasie przy ul. Sławęcińskiej powstała baza SKR oraz Państwowy Ośrodek Maszynowy. W pobliżu pobudowano bloki mieszkalne dla pracowników. Z kolei przy ul. Młyńskiej znajdowała się baza GS, gdzie organizowano skup płodów rolnych i zwierząt, oferowano do sprzedaży nasiona roślin uprawnych, węgiel i nawozy, ale również artykuły spożywcze w nowym pawilonie handlowym. Na terenie bazy GS otwarta została filia Banku Spółdzielczego, która przez kilka lat obsługiwała klientów z Ogorzelin i okolicznych miejscowości.

Bardzo ważna dla rozwoju wsi okazała się stacja kolejowa z bocznicą przeładunkową przy istniejącej od 1894 r. linii kolejowej Chojnice-Nakło n. Notecią. Umożliwiało to szybki obrót towarami, lepszy dostęp do potrzebnych środków i materiałów, a także szybszą i wygodniejszą formę sprzedaży płodów rolnych, zarówno dla rolników indywidualnych, jak i rozwijającego się państwowego zakładu rolnego, który w latach 70. wszedł w skład działającego w okolicy kombinatu Zakład Doświadczalny Ziemniaka Zamarte.

Po wybudowaniu Ośrodka Zdrowia i nowej szkoły, wieś stała się atrakcyjnym miejscem do osiedlenia się. Przez trzy lata, począwszy od 1973 r., Ogorzeliny były odrębną gminą. Siedziba ówczesnych władz Gminy Ogorzeliny znajdowała się przy ul. Chojnickiej. Budynek pełnił potem różne funkcje: mieściło się w nim przedszkole, biblioteka oraz świetlica wiejska ze stoiskiem „Ruchu”. Ostatnią przed zmianami ustrojowymi 1989 r. ważną inicjatywą społeczną mieszkańców było rozpoczęcie budowy Wiejskiego Domu Kultury. Budowano go na przełomie lat 80. i 90. XX w. Do budowy wykorzystano częściowo materiały pochodzące z rozbiórki budynku starej szkoły.

W Ogorzelinach działają prężnie organizacje społeczne, m.in. utworzone jeszcze przed II wojną światową: Ochotnicza Straż Pożarna (zał. 1925), Kółko Rolnicze, Koło Gospodyń Wiejskich, koła różańcowe, powstają też nowe: klub sportowy „Orion” (zał. 1978), a także zawiązany w latach 80. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych. Warto tu wspomnieć, że współzałożycielem OSP i Kółka Rolniczego był mieszkaniec Ogorzelin Franciszek Marcinkowski, poseł na Sejm II RP w latach 1938-1939, aresztowany w pierwszym miesiącu wojny przez hitlerowców i wywieziony w nieznanym kierunku, uznany sądownie za zmarłego w 1946 r.

W okresie powojennym Ogorzeliny odwiedzane były przez wiele osobistości świeckich i duchownych. Ważne dla mieszkańców były liczne wizyty biskupów chełmińskich i pelplińskich, związane m.in. z uroczystościami bierzmowania. Doniosłymi wydarzeniami były również peregrynacje obrazów Matki Boskiej Częstochowskiej. Przedstawiciele władz różnych szczebli pojawiali się we wsi podczas corocznych dożynek, uroczystego odbioru budynku szkoły, remizy czy zbudowanego w 1962 r. ze środków społecznych Ośrodka Zdrowia. Ciekawostką jest fakt, że w latach 80. Ogorzeliny odwiedził gen. Wojciech Jaruzelski. Odbywając tzw. roboczy objazd po kraju, zatrzymał się we wsi i rozmawiał o problemach życia codziennego z napotkanymi mieszkańcami. Ta niespodziewana wizyta zrobiła na mieszkańcach duże wrażenie i jest przez nich często wspominana. Przed 10 laty gościli tu również członkowie zakonu kawalerów maltańskich, a wizyta związana była z uroczystością nadania Szkole Podstawowej w Ogorzelinach imienia Polskich Kawalerów Maltańskich.

Z oddalonym o 2 km Nowym Dworem wiąże się postać najsławniejszego z Polaków kawalera maltańskiego – Bartłomieja Nowodworskiego, ur. w 1552 r. w Tucholi. Warto o nim wspomnieć, bo to niezwykle barwna postać, dzielny rycerz, fundator i patron Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie oraz Zespołu Szkół Leśnych w Tucholi. Nowodworski w młodości służył pod Stefanem Batorym, potem walczył we Francji i na Malcie w obronie wiary przeciw Turkom. Po powrocie do kraju odznaczył się męstwem w oblężeniu Smoleńska i dowodził szturmem wojsk Chodkiewicza na Moskwę w 1618 r.

Z kolei najsłynniejszym spośród urodzonych w Ogorzelinach jest Adam Trebnic (1570-1630) opat Oliwy, wytrawny dyplomata, opiekujący się ubogimi, autor książeczki Puncta practica, ukazującej drogę do prawdziwej pokory.

Po przemianach ustrojowych 1989 r. wieś diametralnie zmieniła swoje oblicze. Pobudowano nowe chodniki z kolorowej kostki brukowej, częściowo poprawiono nawierzchnię ulic oraz stan oświetlenia, wieś została skanalizowana. Dokończono budowę domu kultury i nowej remizy strażackiej. Obecnie budynki te zostały odnowione i zmodernizowane z wykorzystaniem funduszy unijnych, a kilka lat temu dzięki inicjatywie i społecznej pracy mieszkańców postawiono obok drewnianą wiatę z kominkiem. Miejsce to szybko stało się dużą atrakcją, jest odwiedzane w wolnym czasie oraz służy miejscowym i gościom podczas uroczystości, licznych festynów rodzinnych, zabaw ludowych czy dożynek. Wyremontowano szkołę, pobudowano nową halę gimnastyczną, a w tym roku oddano do użytku „Jaskółeczkę”, czyli nowoczesne boisko wielofunkcyjne.

W ostatnich dwudziestu kilku latach powstało wiele nowych budynków mieszkalnych, nowoczesne budynki gospodarcze i przemysłowe. Do wsi jeżdżą autobusy MZK. Mieszkańcy Ogorzelin okazali się bardzo przedsiębiorczy i w znacznie większym stopniu niż dotychczas postawili na własną działalność gospodarczą. Obecnie we wsi funkcjonuje pięć sklepów oferujących artykuły spożywcze i przemysłowe, działają liczne firmy handlowe oraz zakłady usługowe, m.in. remontowo-budowlane, ciesielskie, dekarski, krawiecki i fryzjerski. Są tu warsztaty mechaniczne, elektryczne, blacharsko-lakiernicze oraz zakłady mechaniki samochodowej, a także kilka firm transportowych. Istnieje również w Ogorzelinach agencja pocztowa oraz przedstawicielstwa firm ubezpieczeniowych. W miejsce upadłych zakładów pracy, takich jak mleczarnia, POM, GS czy młyn, powstają nowe firmy produkujące m.in. łodzie, wyroby metalowe oraz palety.

Ogorzeliny pozostają nadal wsią rolniczą. Chociaż nowa sytuacja społeczno-ekonomiczna spowodowała upadek części mniejszych gospodarstw rolnych, wszystkie grunty rolne są uprawiane na wysokim poziomie. Przeważa uprawa zbóż, rzepaku, ziemniaków i kukurydzy. Gospodarstwa, które się utrzymały, znacznie powiększyły areał, przeszły konieczne modernizacje i dobrze prosperują, inwestując w nowoczesny park maszynowy oraz materiały i środki konieczne do produkcji rolnej.

Zmiany dokonały się również w kwestii przynależności terytorialnej. W latach 1975-1998 Ogorzeliny należały administracyjnie do województwa bydgoskiego.

Od 1 I 1999 r. południowa granica sołectwa Ogorzeliny stanowi granicę powiatu chojnickiego i zarazem województwa pomorskiego. Sąsiednie wsie: Obkas, Dąbrówka i Jerzmionki należą do województwa kujawsko-pomorskiego. W ówczesnym czasie reorganizacji administracyjnej przedstawiciele ogorzelińskiej społeczności, podobnie jak władze gminy, wyrażali chęć pozostania w województwie, którego siedzibą byłaby oddalona o niespełna 80 km Bydgoszcz. Władze centralne zdecydowały inaczej.

Po 1989 r. kontynuują działalność dotychczasowe organizacje społeczne oraz powstają nowe. Duży wpływ na życie mieszkańców wywiera Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Sołectwa Ogorzeliny, prowadząc przedszkole i wspierając liczne inicjatywy rady sołeckiej i obecnego sołtysa Tadeusza Behrendta. Na nowo rozpoczęła działalność spółka wodna, aktywnie działa Klub Seniora. Powstał nowy klub sportowy „Orionek”, odnoszący wielkie sukcesy na szczeblu ogólnopolskim w unihokeju. Mieszkańcy bardzo angażują się w działalność organizacji kościelnych – istnieją koła różańcowe, działa Akcja Katolicka, zespół Caritas i schola parafialna. Od połowy XIX w. do dziś ośmioro mieszkańców Ogorzelin wstąpiło do stanu duchownego; w czasach powojennych: ksiądz Grzegorz Ringel – michalita wyświęcony w 2001 r. w Krakowie, pracujący od kilku lat jako misjonarz w Ameryce Środkowej oraz dwie siostry zakonne: pallotynka Maria Bartel i Mariola Ringel – siostra Wiktoria ze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Krakowie.

Życie mieszkańców Ogorzelin tak jak dawniej toczy się dziś w rytm pór roku i często skupia się w centrum wsi, gdzie usytuowane są najważniejsze budynki i instytucje: przede wszystkim, górujący nad innymi budowlami, kościół parafialny, szkoła, przedszkole, nowo wybudowana przychodnia wiejska oraz Wiejski Dom Kultury z remizą strażacką. Zarówno starsi, jak i młodzi kultywują tradycje chrześcijańskie i regionalne pomorskie zwyczaje, które wyznaczają kolejne święta, począwszy od Bożego Narodzenia, poprzez Święto Trzech Króli, Wielkanoc, Zielone Świątki i Boże Ciało, po niezwykle uroczyście obchodzone dożynki parafialne czy odznaczający się niepowtarzalnym klimatem odpust, przypadający na pierwszą połowę września.

Warto odwiedzić Ogorzeliny, wieś której mieszkańcy są bardzo pracowici i gościnni, historia sięga czasów średniowiecznych, a nowoczesność świetnie komponuje się z licznymi zabytkami. Łącznie w wojewódzkim rejestrze znajdują się 22 zabytki: do najbardziej interesujących należy XIV-wieczny kościół i zabytki ruchome stanowiące jego wyposażenie, szczególnie XIX-wieczny neobarokowy ołtarz główny z pochodzącymi z XVIII w. rzeźbami Chrystusa Ukrzyżowanego, Jana Ewangelisty i Matki Bożej Bolesnej, a także zasługująca na uwagę XVII-wieczna ambona. Niepowtarzalny urok mają również inne zabytkowe budowle, m.in. kaplica cmentarna, dwie kapliczki przydrożne, XVIII-wieczny zespół folwarczny z dworem i dwoma budynkami gospodarskimi, a także zabytki techniki: mleczarnia (wcześniej gorzelnia) i zbudowany w 1912 r. młyn.

Według danych z grudnia 2013 r. Ogorzeliny zamieszkuje 1005 osób (wieś – 768, os. Słoneczne – 237). Przyszłość wsi i jej mieszkańców rysuje się interesująco – została szczegółowo zaplanowana i zapisana w Planie Odnowy Ogorzelin oraz planach Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Sołectwa Ogorzeliny.